Chỉ còn lại một Gaza đổ nát sau 2 năm xung đột (Ảnh: IRNA/TTXVN)
Viện trợ bị tắc nghẽn và hạ tầng y tế sụp đổ
Theo Chương trình Lương thực Thế giới (WFP), kể từ khi ngừng bắn bắt đầu, mỗi ngày chỉ có khoảng 560 tấn lương thực được đưa vào Gaza – chưa bằng một nửa nhu cầu thực tế. Hàng trăm xe tải viện trợ vẫn xếp hàng chờ qua cửa khẩu Kissufim – một trong số ít điểm tiếp nhận hàng cứu trợ mà nhiều tài xế phải chờ hàng giờ giữa cái nắng gắt để được phép đi qua.
Phát ngôn viên WFP, bà Abeer Etefa, cho biết: “Chúng tôi vẫn đang tiếp cận ở mức thấp hơn so với nhu cầu tối thiểu, nhưng đang nỗ lực mở rộng. Lệnh ngừng bắn đã mở ra một ‘cửa sổ hẹp’, và chúng tôi phải tận dụng nó nhanh nhất có thể”.
Theo kế hoạch, 600 xe tải lẽ ra phải được phép vào Gaza mỗi ngày, song thực tế chưa tới một nửa số đó vượt qua được biên giới. Một phần nguyên nhân là các hạn chế nghiêm ngặt từ phía Israel về loại hàng hóa được phép nhập. Một số đoàn xe phải quay đầu, khiến nhiều khu vực ở miền Bắc Gaza vẫn chưa nhận được bất kỳ hỗ trợ lương thực nào.
Xe tải chở hàng cứu trợ của Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) tại Deir al-Balah (Ảnh: AFP)
Trong khi đó, Liên hợp quốc kêu gọi Israel mở toàn bộ các cửa khẩu, cảnh báo rằng việc phong tỏa kéo dài đang khiến nạn đói và khủng hoảng y tế trầm trọng hơn.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) báo động rằng dịch bệnh đang “vượt khỏi tầm kiểm soát” tại Gaza. Chỉ còn 13 trong số 36 bệnh viện hoạt động một phần, với tình trạng thiếu thuốc men và điện nghiêm trọng. Các ca viêm màng não, tiêu chảy, bệnh đường hô hấp… gia tăng mạnh trong điều kiện vệ sinh tồi tệ.
Bà Hanan Balkhy, Giám đốc khu vực Đông Địa Trung Hải của WHO, nhận định: “Chúng tôi đang đối mặt một khối lượng công việc khổng lồ. Mọi hệ thống cơ bản – từ y tế, nước sạch tới vệ sinh – đều sụp đổ”.
Tại nhiều khu vực phía Bắc, đường sá bị phá hủy khiến các đoàn xe chở bột mì và thực phẩm ăn liền không thể tiếp cận. Hàng trăm nghìn người vẫn phải sống giữa đống đổ nát, trong khi ước tính có tới 10.000 thi thể còn mắc kẹt dưới tàn tích.
Tranh cãi hậu ngừng bắn và nguy cơ hỗn loạn
Lệnh ngừng bắn, do Mỹ làm trung gian, đang bị đe dọa bởi những tranh cãi giữa Israel và Hamas. Tel Aviv cáo buộc Hamas không tuân thủ thỏa thuận khi chưa bàn giao toàn bộ hài cốt con tin thiệt mạng. Hamas khẳng định họ cần thiết bị chuyên dụng để tìm kiếm thi thể còn nằm dưới đống đổ nát – điều mà Israel chưa cho phép.
Tổng thống Mỹ Donald Trump cảnh báo rằng ông “sẽ cho phép Israel tiếp tục chiến dịch quân sự nếu Hamas không thực thi đầy đủ thỏa thuận. Trong một tuyên bố với kênh CNN, ông nói: “Nếu họ không hạ vũ khí, Israel sẽ trở lại Gaza – chỉ cần tôi ra lệnh”.
Tuyên bố này làm dấy lên lo ngại rằng ngừng bắn có thể sụp đổ bất cứ lúc nào, trong khi các tổ chức nhân đạo nhấn mạnh cần thêm thời gian để cứu trợ được phân phối.
Giữa cuộc khủng hoảng viện trợ, Hamas đã triển khai lực lượng vũ trang và cảnh sát trên khắp Gaza nhằm khôi phục trật tự. Tuy nhiên, các vụ đụng độ, xử tử và truy quét “kẻ phản bội” đã khiến cộng đồng quốc tế lo ngại.
Theo các nguồn tin địa phương, Hamas đang đụng độ với các gia tộc có vũ trang và dân quân thân Israel, đặc biệt tại thành phố Gaza và khu vực trung tâm. Bộ Nội vụ do Hamas kiểm soát tuyên bố “đang tiến hành chiến dịch an ninh để lập lại trật tự”, đồng thời kêu gọi những người tham gia các nhóm vũ trang ra đầu thú trong vòng 1 tuần để được ân xá.
Một thành viên Hamas thuộc lữ đoàn Izz al-Din al-Qassam đứng gác trước đoàn xe của Hội Chữ thập đỏ đến Deir al-Balah (Ảnh: AFP)
Dù thỏa thuận ngừng bắn quy định Hamas không còn vai trò điều hành trực tiếp, thực tế cho thấy nhóm này vẫn nắm quyền kiểm soát đáng kể, đặc biệt tại các khu vực Israel đã rút quân.
Theo đánh giá của Liên hợp quốc, hơn 60 triệu tấn đổ nát cần được dọn dẹp trước khi Gaza có thể tái thiết. Hệ thống điện, nước, bệnh viện, trường học đều bị phá hủy. Nhiều khu dân cư như Sheikh Radwan ở thành phố Gaza gần như biến mất khỏi bản đồ.
Theo ước tính của Ai Cập, kế hoạch tái thiết Gaza có thể kéo dài 5 năm. Từ một “thành phố lều” trở lại một đô thị sống được, tiến trình này chỉ có thể thành công nếu các cam kết trên giấy được chuyển hóa thành những công trình cụ thể, mang lại điện sáng, nước sạch và điều kiện sống ổn định cho từng gia đình.
Các chuyên gia khu vực cảnh báo rằng nếu viện trợ không được tăng tốc và một cơ chế quản trị rõ ràng không được thiết lập sớm, Gaza có thể rơi vào vòng xoáy hỗn loạn mới – nơi các phe phái vũ trang, tội phạm và nạn đói cùng lúc hoành hành.
Từ “bình minh lịch sử của Trung Đông mới” mà Tổng thống Trump từng tuyên bố, tiến trình hòa bình giờ đây đứng trước thử thách sinh tử. Khi những chuyến xe cứu trợ vẫn mắc kẹt ngoài biên giới và tiếng súng lẻ tẻ chưa dứt, hòa bình tại Gaza vẫn chỉ là một tia sáng mong manh giữa biển đổ nát.
